Charles Seignobos – Avrupa Milletlerinin Mukayeseli Tarihi

Varlık Yayınları, 1. Basım, 1960

“Fransız Milletinin Samimi Tarihi” adlı kitabıma Fransa’da gösterilen ilgi, hem daha cüretli bir teşebbüs yapmağa şevketti; en eski çağlardan günümüze kadar bütün Avrupa kavimlerinin mukayeseli tarihini bir tek ciltte toplamağı denedim. Bu kitabımı yayınlarken, böyle bir macerayı neden göze aldığım ve ve ne yapmak niyetinde olduğumu da açıkça anlatmak ihtiyacını duyuyorum.

Bütün memleketlerin tarihlerini incelemek ve öğretmekle geçen 60 yıl bana, bütün Avrupa kavimlerini, tarihlerinin, her safhasında birbirleriyle kıyaslamak imkânını verdi. Bu kıyaslama da onlarm yaşayışlarının müşterek yönlerini bana gösterdi ki bu, yalnız bir memleketi veya bir devri inceliyen tarihçilerin pek gözüne çarpmaz.

Çesitli kavimlerin maceralarını ve yaşayış şartlarını kıyaslarken, uzmanlar tarafından derlenen muazzam bilgi yığını içinden bazı genel benzerlikler çıkarmak ve bu benzerliklerin nasıl vücut bulduklarını ayırdetmek imkânına kavuştum. Bunlar arasında gözüme, iki türlüsü çarptı: Birisi, benzer fakat bağımsız şartlardan ileri geleni, öteki de tek kavim tarafından yaratılan tek örmeğin taklidi suretiyle, edinileni idi.

Bu kıyaslamanın içine, özel tarihlere konu olan türlü çeşit yaşayış şartlarını da sokmağa özen gösterdim : Böylelikle halkın faaliyetlerinin çeşitli kollarını, geçim şartlarını, ekonomik çatışmayı, töreleri, politik ve sosyal rejimi, dini, ilimi, edebiyat
ve güzel sanatları da bir bütün halinde ele almak mümkün oldu.

Değişmelerin iki muhtelif menşeini aytrdederek, bu yaşayış şartlarının nasıl istihale geçirdiklerini anlatmağa çalıştım. Bu değişikliklerin bazıları (adına tesadüf veya kaza denen ve) savaşlar, ihtilâller, reformlar gibi tarih hâdiselerini teşkil eden birbirlerinden bağımsız bir sıra olayların aynı ânda rastlaşmalarının sonucu olmuştur ki, bunların kökü çoğu zaman fertlerin, inisyatifi ile meydana gelir, öteki değişiklikler ise, canlılarm tekâmülüne benzeyen bir teakup sırasına göre, daha önceki şartlardan doğmuşlardır ki bunlar da bir iktidarın artması, bir tekniğin ilerlemesi, bir dinin veya bir müssesenin yayılması gibi şeylerdir. (Başlarken’den)