Krikor Hagop Basmacıyan – Şark’ta Toplumsal ve Dinsel Hayat

1853 yılında Edirne’de doğdu. İlk ve orta öğrenimini oradaki bir Ermeni okulunda aldı. On sekiz yaşındayken Protestan oldu. 1873-74’te Bursa’da, 1874-76’da Merzifon’da, American Board’a bağlı okullarda vaizlik eğitimi aldı. Mart 1879’da, Tekirdağ’da, Antaram Vurtutyan’la evlendikten sonra eşiyle beraber Çanakkale’ye yerleşti ve burada vaizlik yapmaya başladı. Şubat 1880’de, ilahiyat eğitimini tamamlamak üzere tekrar Merzifon’a gitti ve Mayıs 1882’de mezun oldu. Edirne’de Protestan Kilisesi’nde vaizliğe başladıktan kısa bir süre sonra, American Board’dan aldığı teklif üzerine İstanbul’a gitti ve 1884 başlarında, Ermenice ve Ermeni harfli Türkçe olarak yayımlanan misyoner gazetesi Avedaper’de (Müjdeci) çalışmaya başladı. İstanbul’da Baptist mezhebine geçti. Eylül 1886’da, yüksek ilahiyat eğitimi almak üzere, eşi ve iki çocuğuyla birlikte Amerika’ya gitti. Pennsylvania eyaletindeki Chester kentinde bulunan Crozer İlahiyat Okulu’nda üç yıl eğitim aldıktan sonra, Haziran 1889’da mezun oldu. Elimizde, Krikor Hagop Basmacıyan’ın hayatının bundan sonraki bölümüyle ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

Şark’ta Toplumsal ve Dinsel Hayat,

Osmanlı günlük hayatını özellikle Amerikalı okurlara genel hatlarıyla tanıtmak amacıyla, kaleme alınmış ve 1889’da New York’ta yayınlanmış bir kitap. Edirne’de doğan ve yirmi yaşında Protestanlığa geçen yazar Bursa’da eğitim aldıktan sonra Çanakkale, Merzifon ve İstanbul’da öğretmen ve vaiz olarak görev yapmış, yüksek ilahiyat eğitimi için gittiği Amerika’da üç yıl kalmış, ardından Sofya’da, Kudüs’te ve Ermenistan’ın birçok şehrinde misyoner olarak çalışmış. Osmanlı İmparatorluğu’ nun coğrafyasının, ülkenin idari yapısının, burada yaşayan çeşitli din ve kökenden toplulukların günlük yaşantılarının, geleneklerinin, oldukça yalın bir dille, ilginç gravürler eşliğinde anlatıldığı Şark’ta Toplumsal ve Dinsel Hayat, içerdiği bilgilerle olduğu kadar, yazarın kimliğine ve içinde bulunduğu tarihsel bağlama dair önemli ipuçları sunan üslup ve dil özellikleriyle dikkar çekiyor. 19.yüzyıl sonralarında, Protestan bir Ermeni yazarın doğduğu ve “Şark” olarak kabul ettiği toprakları, Batılı’nın gözünden anlatma çabasının bir ürünü olan kitap, “Şarkiyatçılık” tartışmalarına da özgün bir katkı sunabilecek nitelikte.