Metin Toker – İnönü’nün Son Başbakanlığı 1961-1965

Eğer “milletin makûs talihi” İnönü savaşlarıyla yenilmişse, Türk demokrasisinin korkunç bir iç savaş geçirmeden sürmüş olması da 1961 – 65 arasının koalisyonlar dönemi sayesindedir. Özellikle birinci koalisyonun… Buna, ismet Paşa başkanlık ediyordu ve ortaklık CHP ile AP arasındaydı. Bu dönem Türk demokrasisinin en önemli kilometre taşlarından biridir. 1961 seçimleri “beklenen sonuç”u vermedi. Neydi, beklenen sonuç? 27 Mayısa karşı olmayan bir iktidarın ülkeye egemen olması… Bu sonuç sandıklardan çıkmadı, ama birtakım kurum ve kuruluşların, birtakım kimselerin sağduyusu sayesinde gene de gerçekleşti. Kurum ve kuruluşların başında ordu, siyasi partiler, özellikle CHP ve AP gelir. Kişiler ise tabii ismet Paşa, onun yanında biraz Ragıp Gümüşpala, oyunculuk heveslerine rağmen Cemal Gürsel, zaman zaman Ekrem Alican ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin yöneticileridir. Olayları tarih perspektifi içinde ele alırsanız, onların yaşandığı anın koşullarını ön planda tutmak zorundasınızdır. 1961 seçimlerinden sonra Meclis ancak askerle uyuşularak açılabilmiştir. İlk koalisyon askerin direnmesiyle İsmet Paşa tarafından kurulmuştur. Seçim sonuçlarının doğal hükümeti bir AP- YTP-CKMP iktidarıydı. Bunların hepsi seçimlerde CHP’nin, yani 27 Mayısın yanındaki kuvvetin karşısında yer almışlar, kampanyalarını ona karşı yürütmüşlerdir. Gariptir, onlara Cemal Gürsel ve tayfası gibi 27 Mayısı fiilen temsil eden gruplar yardımcı, destek olmuşlardır. Bazı kişisel hesaplar dolayısıyla… Buna karşın, ilk üç hükümetin Başbakanı İsmet İnönü’dür. İşin kolayına kaçanlar o sıralar büyülü zannettikleri bir formül icat etmişlerdir: “CHP + Ordu = iktidar.” Bunda hem CHP, hem ordu düşmanlığı vardır ve tabii asıl hedef İsmet Paşadır. İleri sürülen, CHP’nin, dolayısıyla İnönü’nün hep ordu desteğiyle iktidara oturduğudur. “Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları”nın bu 6. cildinde açıkça görülecektir ki, o günlerin gerçekçi formülü şudur: “iktidar – CHP = ihtilal.”